Nederlands

Beobachtungen zur niederländischen Sprache

Donald en zijn neefjes

Donald Duck – Figur im Eingangsbereich des Ehapa-Verlags Leinfelden-Echterdingen (Foto: Karlo, CC-BY-SA 2.0/de)

Groot nieuws: er wordt gefluisterd dat Donald Duck gaat trouwen met Katrien (Du. Daisy Duck) – zie nrc.nl en dit persbericht. Hij is al heel lang verliefd op haar. Nu vraagt iedereen zich af wat er gebeurt met Kwik, Kwek en Kwak (Du. Tick, Trick und Track). Blijft de drieling straks bij oom (Du. Onkel) Donald en tante Katrien in Duckstad wonen? Kwik, Kwek en Kwak zijn de zoontjes van Donalds tweelingzus en hij zorgt al jarenlang voor ze (Wikipedia). De drie zijn dus Donalds neefjes (Du. Neffen).

Het woord neef is van Germaanse oorsprong en het was een ruime term voor allerlei mannelijke bloedverwanten. In het Nederlands zijn er vandaag twee verwantschapsrelaties overgebleven die met neef worden benoemd: ‚zoon van broer/zus‘ en ‚zoon van oom/tante‘. In het Duits daarentegen heeft Neffe een specifiekere betekenis en verwijst het alleen naar ‚zoon van broer/zus‘. Hetzelfde geldt overigens voor het Duitse woord Nichte (‚dochter van broer/zus‘) dat specifieker is dan de Nederlandse term nicht (‚dochter van broer/zus‘; ‚dochter van oom/tante‘). Overigens is nicht ook een informele benaming voor een mannelijke homoseksueel, maar dat is een ander onderwerp.

Oudere Duitse woorden om te verwijzen naar ‚zoon/dochter van oom/tante‘ zijn respectievelijk Vetter en Base. Het woord Vetter verwees in vroegere taalfases naar ‚vaders broer‘ en ‚zoon van broer‘, maar het heeft een betekenisverandering ondergaan naar ‚zoon van oom/tante‘. De gangbare Duitse benamingen Cousin en Cousine zijn ontleend aan het Frans aan het eind van de 17de eeuw. Sindsdien wordt Vetter minder gebruikt en Base bijna helemaal niet meer. Er zijn geen Nederlandse equivalenten, behalve dan het regionaal gebruikte woord kozijn (België, spreektaal; meervoud kozijns) voor ‚zoon van oom/tante‘. Regionaal wordt dus, net als in het Duits, een onderscheid gemaakt tussen kozijn (Du. Cousin) en neef (Du. Neffe). Nederlanders kijken raar op als ze dit horen: voor hen is een kozijn het raamwerk om een venster (Du. Fensterrahmen).

Over verwantschapsnamen (kinship terminology) zal ik binnenkort nog meer vertellen (zie ook Diepeveen 2003). Als u interesse hebt in de verwanten van Donald Duck, dan kunt u zijn stamboom bekijken (beweeg de muiscursor naar de eend in kwestie en er verschijnt uitleg).

Tags:

Der Beitrag wurde am Freitag, den 6. Juni 2014 um 12:00 Uhr von Janneke Diepeveen veröffentlicht und wurde unter Sprachvergleich, Sprachwandel, Wortschatz abgelegt. Sie können die Kommentare zu diesem Eintrag durch den RSS 2.0 Feed verfolgen. Kommentare und Pings sind derzeit nicht erlaubt.

2 Reaktionen zu “Donald en zijn neefjes”

  1. Susann

    Über ’nicht‘ sowohl als ‚Nichte‘ als auch als ‚Cousine‘ hatte ich erst neulich eine Diskussion, weil ich (als Deutsche) nicht glauben konnte, dass Niederländer da (sprachlich) keinen Unterschied machen.
    Jetzt muss ich es wohl glauben 😉

    Ich habe übrigens gehört, dass es im Niederländischen auch die Begriffe ‚tantezegger’/’oomzegger‘ gibt, sind die allgemein verbreitet?

  2. Janneke Diepeveen

    Hallo Susann, vielen Dank für die Reaktion! Ja, es ist tatsächlich so, dass ’nicht‘ die beiden Bedeutungen hat. Die Begriffe ‚oomzegger/tantezegger‘ für Neffe/Nichte gibt es tatsächlich. Ich glaube nicht, dass sie so verbreitet sind und empfinde sie selber als ziemlich formell. Aber vielleicht sehen andere Muttersprachler das anders?