Robert Lewandowski in augustus 2014 (Bassenhoff, CC-BY-SA-2.0)
Groot nieuws in voetballand: de Pool Robert Lewandowski maakte 5 doelpunten op 10 minuten tijd voor zijn ploeg Bayern München in de wedstrijd tegen Vfl Wolfsburg (u weet wel, die ploeg waar Kevin De Bruyne speelde voor hij voor enorm veel geld verkocht werd aan Manchester City).
Uniek, spectaculair, nog nooit gezien.
Voor drie keer dezelfde prestatie door één speler in één wedstrijd, daarvoor is er een woord: hattrick. De meningen verschillen over de tijdsspanne waarop die drie prestaties moeten worden bereikt: Van Dale spreekt over een zuivere hattrick en een valse hattrick (als er tussendoor andere doelpunten gemaakt worden), Duden doet dat niet.
De spelling in het Duits en in het Nederlands is dezelfde. Maar in mijn Poolse krant zag ik dat hattrick in twee woorden geschreven:
„(…) a cztery minuty później na koncie miał już hat tricka.“ (en vier minuten later had hij tenslotte zelfs al een hattrick).
Hat trick is de nominatief in het Pools, en enkel het tweede woord krijgt de casusuitgang. Merkwaardig. Waar komt dat woord vandaan? En waarom wordt het in het Pools in twee woorden geschreven?
Van Dale helpt ons op weg. Het kunstje (E. trick) werd oorspronkelijk, in het cricketspel, beloond met een hoed (E. hat). De hoedentruc is intussen ingeburgerd in verschillende sporten en in verschillende talen, wat je bijvoorbeeld aan de spelling en de uitspraak kan zien. In het Engels krijgt hat-trick volgens het Oxford woordenboek slechts één woordaccent en een koppelteken. Er bestaan nog varianten met de losse spelling : er is bijvoorbeeld Hat Trick Strategies, een firma die businessoplossingen aanbiedt (opgelet, bobotaal!). Woorden aaneenschrijven gebeurt eerder zelden in het Engels.
In het Pools zijn er bijzonder weinig samenstellingen, vandaar hat trick. Anders is dat in het Duits, zoals bekend een kompositionsfreudige Sprache. Het woord der Hattrick wordt met een hoofdletter gespeld en als één woord geschreven. In het Nederlands, dat wel vaker tussen het Engels en Duits bengelt, is de hattrick eigenlijk een samenstelling, die echter door de meeste taalgebruikers niet meer als dusdanig zal worden herkend.
Vijf keer scoren in minder dan tien minuten, dat is zó uitzonderlijk, daarvoor heeft een taal geen woorden. Voorlopig toch. Als Lewandowski zo spectaculair blijft spelen, dan maken we er met z’n allen wel een woord voor. Maar of een Lewandowskietje doen lekker bekt?
P.S. Was Lewandowski een Nederlander, dan was Vliegende Hollander vast in de pers opgedoken. Maar op Europees niveau is het Nederlandse elftal momenteel niet echt een (hoog)vlieger.
Die