Ritsen (Illustratie: KoenB, Public Domain)
Vanaf 1 maart is ritsen in België verplicht (dat meldt deredactie). Vanaf nu geen knopen (Du. Knöpfe) of klittenband (Du. Klettverschluss) meer aan Belgische jassen en broeken? Nee, natuurlijk gaat het in het nieuwsbericht niet over de rits of ritssluiting (Du. Reißverschluss) als sluitsysteem voor kleding. Hier wordt de term uit het verkeer bedoeld (Du. Reißverschlussverfahren – een afgeleid werkwoord is er niet; Van Dale vertaalt ‚ritsen‘ als sich nach dem Reißverschlussverfahren einfädeln). Ritsen betekent dat voertuigen netjes om de beurt invoegen (Du. sich einfädeln), bijvoorbeeld als twee rijstroken (Du. Spuren) worden samengevoegd tot één rijstrook. Bij druk verkeer of wegwerkzaamheden (in België: wegenwerken) verwacht de overheid goed ritsgedrag van de automobilisten (Du. Autofahrer) op de betrokken rijstroken. De Belgische website ritsendoejezo.be legt de regels voor correct ritsen uit voor de bijbehorende campagne van het Agentschap Wegen en Verkeer vorig jaar.
Omdat ik meer met taal heb dan met autorijden, wijs ik er nog even op hoe mooi de radiospot van de campagne ritsendoejezo de variatie in het taalgebruik in Vlaanderen illustreert. Eerst hoor je een vrouw en haar man (de bestuurder, zoals het cliché wil) mopperen in tussentaal, een veelgebruikte spreektaalvorm in Vlaanderen. Dat gaat ongeveer zo:
– Allez, zie, zie, zie, wat wil die zich hier nu tussen wringen! Aanschuiven jongen, zoals iedereen!
– Ja… zoeteke (= liefje)
– Tja, dat gaat niet waar zijn, ze, man! Hé, kom!
Dan is er een keurige radiostem met een „oproep aan alle automobilisten: rits vooraan en het gaat vooruit“. Het Agentschap Wegen en Verkeer verkondigt zijn officiële boodschap in de standaardtaal.
Het koppel ruziet verder in tussentaal:
– Voilà, hebt ge dat gehoord, schatteke?
– Ja, ja …
– Jaja – die (= die man) ritst juist, allez (= vooruit), laat die ertussen!
– Die eikel (= idioot)?
– Wie is hier de eikel?!
Die