Tot voor kort was de slogan van de stad Antwerpen: tstad is van iedereen. U dacht dat het lidwoord bij stad de is? Dat klopt, maar niet in Antwerpen – en bij uitbreiding in Vlaanderen. Daar hoor je wel vaker verrassend lidwoordgebruik. Iets wordt opgezocht in de woordenboek en op de markt koop je iets aan het kraam. Het zijn precies dit soort fouten die het label „Vlaams“ en „slecht“ krijgen op school, op het school eigenlijk.
Een paar recente voorbeelden van tweets uit België tonen dat het gebruik van het „alternatieve lidwoord“ zowel in de formelere als informelere vormen van tussentaal voorkomt:
nu ist toch spijtig dak niemeer in kortrijk op tschool zit (Charlotte Dendievel, 2 oktober 2014),
waarin dak de samentrekking is van dat ik, met t-deletie zoals die vaak voorkomt in tussentaal. Ook in ist (is het), niemeer (niet meer) en tschool (het school) zie je een samentrekking.
Man man triestig Club voor de moment! (Mathias Vo, 5 oktober 2014)
over een match van Club Brugge die niet liep zoals deze fan wenste. Man man is D. mannomann, in Nederland waarschijnlijk eerder tjongejonge.
Belgische wafel (Foto: David Monniaux, CC BY-SA 3.0)
Werchter, waar is het kraam met warme wafels heen? (Steven Lemmens, 6 juli 2014)
Als we nu eens „opstaan“ schrappen uit de woordenboek! (Nicolas Caeyers, 3 oktober 2014)
Bij de meeste woorden weten we wel dat het een fout lidwoordgebruik is, maar met de kraam heb ik bijvoorbeeld zelf nog steeds last. Ik herinner me ook het moment waarop ik voor het eerst de kraam zag (vijfde leerjaar, in de les Taalzorg) en vind het elk semester nog moeilijk om mijn studenten te leren dat ze „bij de viskraam maatjes (D. Matjes) kopen kunnen“. Een persoonlijk trauma, waarschijnlijk. En om te checken of het echt wel klopt, dat gekke de kraam, een Nederlandse tweet met de standaardvorm:
Vandaag stonden we op de braderie in de Huesmolen. Heerlijk weer en gezellige mensen aan de kraam. (Leuke Kadootjes, 4 oktober 2014)
Bij een afwijkend lidwoordgebruik hoort uiteraard ook een afwijkende adjectiefverbuiging (de mooie kraam, het mooi/schoon kraam) en een ander bezittelijk voornaamwoord (onze stad, ons stad). Uit het advies van Taaltelefoon deze week:
Telefoonnummer is een het-woord: het telefoonnummer. De telefoonnummer is geen standaardtaal.
Bij het-woorden is ons de correcte vorm: ons telefoonnummer (…)
De Antwerpse slogan met de Belgische vorm ‚t Stad werd trouwens geschrapt, en wel bijna onmiddellijk na de intrede van Bart De Wever (NVA) in het Schoon Verdiep (de mooie verdieping, namelijk dat deel van het Antwerpse Stadhuis dat voor de burgemeester bestemd is). De stad was blijkbaar niet meer van iedereen.
Voor mensen die met Duits vertrouwd zijn, zijn er wel een paar aandachtspunten bij lidwoordgebruik. Niet altijd is het namelijk zo eenvoudig als je het in de eerste les leert (die en der zijn de en das is het). Een paar uitzonderingen op een rijtje, omdat ook gevorderde sprekers er steeds weer problemen mee blijken te hebben:
de knie – das Knie
het antwoord – die Antwort
de c – das C
het apparaat – der Apparat
de muesli – das Müsli
het nummer – die Nummer
het verschil – der Unterschied
Een lijst vind je bijvoorbeeld hier.
Over de onbepaalde lidwoorden (een, maar in tussentaal ook vaak nen, ne) leest u dan een andere keer.
Tags: Belgien
Die
Am 16. Oktober 2014 um 15:02 Uhr
Zoals Polis, Grieks voor ’stad‘, in het Ottomaanse rijk de gangbare naam was voor Constantinopel, het huidige Istanbul, zo bedoelt men in Noord-Nederland de stad Groningen als men spreekt van ‚Stad‘ zonder lidwoord:
Ik ga naar Stad. = Ik ga naar de stad Groningen.
Ik ga naar de stad. = Ik ga naar het centrum van de stad waar ik nu ben.
Ik ga naar ‚t Stad. = Ik ga naar Antwerpen.
Een kleine opmerking over adjectiefverbuigingen: in Standaardnederlands krijgt het adjectief in principe de volgende uitgangen:
de grote burcht => een grote burcht / onze burcht / onze grote burcht
het grote kasteel => een groot kasteel / ons kasteel / ons grote kasteel
Als ‚kraam‘ onzijdig zou zijn, dan zou ik dus naar analogie van ‚het schone raam‘ en ‚een schoon raam‘ spreken van ‚het schone kraam‘ en ‚een schoon kraam‘, waarbij volledigheidshalve nog zij vermeld dat ’schoon‘ in de noordelijke Nederlanden ’sauber‘ betekent en in de zuidelijke ’schön‘.
Vriendelijke groet; ik geniet van uw blog!
Am 17. Oktober 2014 um 09:36 Uhr
Dank je voor de interessante aanvulling over Groningen!
De adjectiefverbuiging is op dat punt – niet alleen in Vlaanderen – erg variabel en vaak anders dan in ANS is opgenomen. Voor de precieze regels, zie hier .
Ik vind op Twitter bijvoorbeeld „het groot kind uithangen“ (Belgisch account) en „dank je voor het leuk cadeau“ (Nederlands account).
PS Ook account kan „de“ én „het“ zijn, dus Belgische account kan ook.
Am 27. November 2014 um 10:19 Uhr
Over lidwoorden in Nederland: https://www.duic.nl/nieuws/is-het-nou-de-of-het-neude-duic-zoekt-het-voor-eens-en-altijd-uit/