In het college „Sprachliche Variation und sprachlicher Wandel“ is „Woorden op reis“ een van de thema’s. De studenten schrijven voor u een gastblogpost over Nederlandse woorden die het gemaakt hebben in de wereld. Vandaag deel 4, door onze gastauteur Miklas Scholz.
Hoe vaak heeft u eigenlijk al gedoopt? Ook als u niet Lance Armstrong heet, is het woord doping u waarschijnlijk bekend. Het komt namelijk in erg veel talen voor. Maar wat u vermoedelijk niet wist, is dat het een écht Nederlands woord is.
Van Dale definieert de doping als ‘toedienen van stimulerende middelen om hogere prestaties te leveren’ of ‘de stof zelf’. In de etymologiebank vinden we dat doping ontleend is aan het Amerikaans-Engels waar het van het werkwoord to dope (’toedienen van stimulerend middelen‘) afstamt. Doping, het Nederlandse substantief met als betekenis het stimulerende middel zelf, is pseudo-Engels, de stof heet in het Engels dope. Verrassend? Niet echt, dat geef ik toe. Maar er is meer.
Doopvont, Maasland, 15e eeuw (Niels, CC-BY-SA-2.0)
Het Engelse zelfstandig naamwoord dope heeft een andere, oudere betekenis, namelijk ‘smeermiddel’, ‘dikke, bereide substantie’. Het is dit woord dat oorspronkelijk is ontleend aan het Nederlands doop ’(dikke) saus’, een woord dat deze betekenis intussen verloren heeft. In het Amerikaans-Engels kende dope een betekenisverschuiving: van ‘dikke saus’ via ‘dikke substantie’ naar ‘dikke opiumbereiding’.
Dope en doping zijn dus allebei via een omwegje aan de betekenis ‘stimulerend middel’ gekomen. Een nog nieuwere betekenisverruiming is erbij gekomen: door het gebruik van de doping in het Nederlands als zelfstandig naamwoord voor ‘pepmiddel, vooral in de sport’, heeft de dope in het Nederlands nu de betekenis ‘harddrugs’ gekregen.
En ja, als u in de Van Dale kijkt, dan vindt u ook de doop met de vertaling die Taufe. Klopt! Ik heb me eerlijk gezegd nog nooit afgevraagd of en hoe dope, doop/Taufe en dikke saus samenhangen… Taal is toch geweldig, niet?
Blijft de vraag of u gedoopt bent. In een doopvont zoals hierboven. Gedoopt hebben en gedoopt zijn – een wereld van verschil.
Woorden op reis deel 1, deel 2, deel 3
Tags: Gastbeitrag, Nederlands in de wereld
Die