Foto: Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (CC BY-SA 3.0 NL)
Laat ik met de laatste beginnen: de kogel (mannelijk) is in het Duits een (vrouwelijke) Kugel. Wie wel eens een western ziet of gewoon het dagelijkse nieuws bijhoudt, weet wat een kogel zoal kan aanrichten. Men kan de kogel krijgen (standrechtlich erschossen werden) en een biefstuk van de kogel (in het Duits ook Nuss genoemd) schijnt goed te smaken.
Een bijzondere uitdrukking is het vermelden waard: de kogel is door de kerk. (Die Würfel sind gefallen)
Deze Nederlandse uitdrukking verwijst niet naar een bepaalde gebeurtenis; het woord kerk is er waarschijnlijk vanwege het beginrijm (kogel-kerk) in terechtgekomen. Zie ook de etymologiebank.
Een en ander betekent niet dat de Nederlanders Caesars gevleugelde woorden alea iacta est wel erg vrij vertaald hebben. We kennen namelijk ook nog: de teerling is geworpen. De teerling (dit woord komt eigenlijk alleen nog maar voor in de genoemde uitdrukking) is een dobbelsteen, een Würfel; dobbelen is würfeln. Volgens bepaalde bronnen zou Caesar zich echter in het Grieks hebben geuit: „ἀνερρίφθω κύβος“ [anerriphtho kybos]. Het woord kubus (Kubus / Würfel) kennen we in het Nederlands ook; hiermee wordt de ruimtelijke figuur bedoeld. Met een kubus wordt dus niet gedobbeld.
(Wordt vervolgd)
Tags: bal-bol-kogel
Die
Am 26. Februar 2014 um 22:28 Uhr
Ich geb mir die Kugel!
Am 27. Februar 2014 um 17:36 Uhr
Nicht doch! Wer will denn gleich in die Luft gehen? Abonnieren Sie lieber unsere Blogs – und alles geht wie von selbst. Frohen Herzens genießen!
Am 31. März 2014 um 18:00 Uhr
beetje late reactie maar allee!
Ik miste, wanneer ik goed gelezen heb de connectie der Kloß – de kloot (m), zoals het woord voorkomt in (archaïsch) aardkloot = wereldbol en in de betekenis van bal: kloot = bal (klootzak= balzak/der Hodensack), maar dat woord is afgezakt tot een vulgaire scheldterm
Am 1. April 2014 um 10:25 Uhr
Dank voor de aanvulling!