Perenbomen (Foto: AnRo0002, CC0 1.0)
Met zo’n peer (Birne) kun je alle kanten op. Je kunt er een werkwoord van maken en je dan de voetbalheld van de afgelopen weken voorstellen die de bal erin peert (ins Tor jagt). Is het feest waar je bent zo helemaal niet gezellig, dan peer je ‚m: je gaat weg (abhauen).
Dat in Suriname een peer enkel een gloeilamp is, hadden we al eens. In het overige taalgebied wordt daarmee óók die overheerlijke, sappige vrucht bedoeld.
Stoofpeertjes zijn Backbirnen. De zuiderburen willen wel eens iemand een peer stoven (einen auswischen).
Maar gebakken peren?
Laat ik eerst iets vertellen over het werkwoord bakken. Gewoonlijk dient de oven om een tulband (Gugelhupf), brood e.d. te bakken. Maar een eitje of aardappeltjes worden in de pan, in vet gebakken: het gebakken eitje, gebakken aardappeltjes (Bratkartoffeln).
Merkt u dat het adjectief gebakken niet van vorm verandert? Regel: adjectieven op –en krijgen nooit een uitgang: een dronken man, verlegen kinderen.
Kort intermezzo!
1. Hierboven gaat het om het participium perfectum van het onregelmatige werkwoord bakken (bakte – gebakken) dat als adjectief wordt gebruikt. De participia op –en krijgen als attributief adjectief geen uitgang: de gestolen fietsen, de geschreven brief, gelezen boeken. Eindigt het participium op –t of –d dan volgt het adjectief de regel die eerder uitgelegd werd: een gekookt eitje, de verkochte auto, de geslaagde studenten.
Wel oppassen bij gedaan! Na gedane arbeid is het goed rusten.
2. Ook de stoffelijke adjectieven eindigen op –en: zilveren, stenen, houten: een zilveren ring, een stenen brug en een houten stoeltje. De stoffelijke adjectieven platina, nylon, plastic en aluminium veranderen niet van vorm.
3. Andere adjectieven die nooit van vorm veranderen, zijn de adjectieven die op een klinker eindigen: het oranje elftal, de roze driehoek, lila sjaaltjes.
Peren (Foto: NobbiP, CC-BY-SA-2.5,2.0,1.0)
Terug naar de peren!
Was je weer te laat opgestaan, zonder ontbijt naar de universiteit gepeesd, fiets tegen de muur gezet, niet goed afgesloten… om toch maar vooral op tijd in de collegebank te zitten? Goed mogelijk dat je tweewieler na college verdwenen is. En dan zit je met de gebakken peren! (da hast du die Bescherung)
Nog een voorbeeld?
Dolverliefd, condoom vergeten, ongewenst zwanger! Ja, het kan nog veel erger maar je zit toch maar mooi met de gebakken peren!
Tags: Flexion, implizite Transposition
Die