Freie Universität Berlin

De Nederlandse taal heeft een nieuw woord: chikungunya. Al gehoord? Eigenlijk is het niet splinternieuw, de Van Dale heeft het al in 2006 opgenomen. Maar nu blijkt het woord in het Nederlandstalige gebied toch iets belangrijker te worden.

Chikungunya is een tropische ziekte die in de jaren 1950 voor het eerst in Oost-Afrika ontdekt is en door dezelfde vliegen wordt overbracht als bijvoorbeeld de dengue. Het magische jaar 2006 is zeker niet toevallig want in dit jaar werd het Franse eiland La Réunion in de Indische Oceaan door een chikungunya-epidemie getroffen. Opeens verscheen het virus ook in het nieuws in Europa. Vroeger werd het misschien gewoon als een van de talloze ziektes in Afrika beschouwd en was het niet dramatisch genoeg. De gevolgen van het chikungunyakoorts zijn ernstig maar niet even gevaarlijk als ebola of gele koorts.

Aedes aegypti of denguemug (Foto: James Gathany (PHIL, CDC), PD)

Begin dit jaar dook het virus op verschillende Caraïbische eilanden op, onder meer in Jamaica, in de Dominicaanse Republiek en op Sint Maarten. Intussen zijn er honderden gevallen in Suriname en de ziekte lijkt zich verder te verspreiden.  Sindsdien zijn de kansen groter dat er ook slachtoffers in Nederland vallen, vooral door reizigers die besmet raken en terugkomen. En de overheid in Suriname zegt dat de piek van de epidemie nog niet bereikt is. Wij zullen misschien in de toekomst nog vaker het woord chikungunya horen (en dus ook leren uitspreken). Hoewel het woord al eerder sporadisch in het Nederlands te lezen was heeft het nu een zekere verband met Suriname en wordt het vooral in het Surinaamse Nederlands gebruikt – in ieder geval zolang de epidemie niet overslaat. In Italië zijn al een paar jaar geleden mensen besmet geraakt.

Maar waar komt dit woord vandaan? De bronnen zijn het er niet over eens. Vaak beweren ze dat het uit het Swahili zou komen. Dit zegt ook de Dikke Van Dale met de verklaring “dat waardoor iets of iemand buigt“. Een van de symptomen van chikungunya is pijn in de gewrichten waardoor de patiënten amper kunnen staan. De Duitse Duden noemt ook het Swahili als brontaal. Het lijkt echter niet zo simpel te zijn. Intussen komt twijfel op, onder meer van de Wikipedia-community. Daar vermoeden ze dat chikungunya uit de wat kleinere Oost-Afrikaanse taal Makonde komt en ook daar hetzelfde betekent, namelijk “wat krombuigt”. Swahili en Makonde zijn in de verte familie van elkaar (Du. über mehrere Ecken miteinander verwandt), het is dus niet verrassend dat de oorsprong van het woord niet makkelijk op te sporen is. In ieder geval is het helaas een vervelende bijdrage aan het Nederlands uit Oost-Afrika via Suriname.

Tags: Afrika

Der Beitrag wurde am Mittwoch, den 8. Oktober 2014 um 10:00 Uhr von Philipp Krämer veröffentlicht und wurde unter Etymologie, Karibik, Suriname, Wortschatz abgelegt. Sie können die Kommentare zu diesem Eintrag durch den RSS 2.0 Feed verfolgen. Kommentare und Pings sind derzeit nicht erlaubt.