Knotsgek (bekloppt, übergeschnappt) – poeslief (übertrieben freundlich) – piekfijn – pikdonker (pik = pek = Pech, vergl. pechschwarz; hier: Stockdunkel ) – bloedserieus (todernst) – knalrood: allemaal adjectieven die door een voorgesteld substantief versterkt worden. De woordvorming zal Duitstaligen bekend voorkomen. Het is in het Duits niet anders.
Ik heb natuurlijk altijd als ik blogpostjes schrijf de Van Dale geopend (de Dikke en de tweetalige). Vandaag een leuke ontdekking gedaan…
In de Dikke Van Dale zocht ik het adjectief brandschoon. Ik ken de betekenis uiteraard en de uitleg geheel schoon; geheel nuchter, zonder enige alcohol of dope te hebben gebruikt verbaasde me niet. Toch even in de tweetalige Van Dale brandschoon checken: blitzsauber, makellos, eine reine Weste haben en het voorbeeld (dat evenals de Nederlandse versie van reine Weste in de Dikke bij het lemma brandschoon ontbreekt): een brandschoon verleden – eine makellose Vergangenheit.
Een double check: de Nederlands-Engelse Van Dale geeft voor brandschoon de vertaling: spotless, blameless, innocent, clean. Op de woordcombinatie brandschoon verleden wordt niet gewezen.
Zoek ik omgekeerd in de Duits-Nederlandse Van Dale, dan krijg ik bij reine Weste: niets op zijn kerfstok hebben, van onbesproken gedrag zijn; een makelloser Ruf is een vlekkeloze reputatie (weet u dat ook alweer).
Alles goed en wel (so weit, so gut) maar hoezo dat brandschone verleden enkel in de Nederlands-Duitse Van Dale?
Willy Brandt(schoon) 1961 (Foto: Marion S. Trikosko, PD U.S. News & World Report)
Is dit vragen naar de bekende weg? (nach einer bekannten Sache fragen)
Nederlanders hadden de gewoonte alles wat van 1940-1945 plaatsvond in goed en fout in te delen. Lang, heel lang, bekeken ze de oosterburen met wantrouwen want je wist maar nooit … (aangezien Herman Pleij dit niet vermeldt, is deze fase blijkbaar voorbij). Maar er was er een die brandschoon was: Willy Brandt, de regerende burgemeester van Berlijn-West, later bondskanselier, had de oorlogsjaren in Scandinavische ballingschap (Exil) doorgebracht: reine Weste dus! Ik hoor het mijn leraar geschiedenis nog zeggen: Brandt is brandschoon!
Bettina Noak wees me op dit artikel over een andere Willy Brandt die in de jaren 30 bij Eupen de grens over kwam en in 1934 in Brussel zijn papieren, zijn „identiteit“, afstond aan het Noorse verzet (Widerstand) om politieke vluchtelingen te helpen. De politicus Willy Brandt (geboren als Herbert Ernst Karl Frahm) overleefde mede dankzij de papieren van die andere Willy Brandt – die naar Dachau gedeporteerd werd… maar overleefde.
Tags: Geschichte, Politik
Die