John Montagu, 4. Earl of Sandwich (PD-Art)
Variatie is overal! Zelfs in zoiets eenvoudigs als een sandwich. In Nederland is de uitspraak „sentwitsj“ en hiermee wordt een tweetal dunne sneetjes brood bedoeld, vaak zonder korst, met daartussen beleg. De uitspraak in België is eerder iets als „santwitsj“, bedoeld wordt ook iets anders: een zacht broodje dat aan twee kanten puntvormig toeloopt. In Nederland noemen ze dat een puntje.
Nederlanders plannen („plennen“) ook op de tram („trem“), Belgen plannen op de tram.
Het woord sandwich hebben we te danken aan John Montagu, de 4e earl van Sandwich (1718-1792), een fanate speler, die de tijd niet nam om normaal te eten, maar zich met ‘sandwiches’ aan de speeltafel voedde, leert Van Dale. Het is dus een eponiem, een woord gevormd op basis van een eigennaam (zoals bijvoorbeeld ook de Schrebergarten naar meneer Schreber genoemd is, en een Franse mijnheer Poubelle zijn naam gaf aan de vuilnisemmer).
De Sandwicheilanden zijn naar dezelfde man vernoemd – vandaag bestaan enkel nog de Zuidelijke Sandwicheilanden onder die naam, de Noorderlijke Sandwicheilanden heten nu Hawaï. Een broodje Hawaï, met ananas, ham en kaas, zou je dus – als een kleine spielerei – ook sandwich Sandwich kunnen noemen.
Variatie is overal en altijd, in alle talen. Hier past misschien het beste een voorbeeld uit het Duits, en wel ook uit de bakkercontext: een broodje heet in Berlijn eine Schrippe, in Hannover ein Brötchen , in Zwaben (D. Schwaben) ein Weckle, en in München eine Semmel. Wie in Berlijn bij de bakker naar Weckle vraagt, krijgt problemen… Daar komen we nog wel eens op terug.
Zou dat het thema zijn van de Germanic Sandwich Conference, die afgelopen vrijdag in Nottingham is begonnen? Nee, daar gaat het eerder om het Nederlands dat gesandwicht is/wordt tussen andere Germaanse talen, tussen het Duits en het Engels in het bijzonder. Waarover de bijdrages zoal gaan, vindt u ook op die site.
Dat wij over variatie spreken, zal u intussen niet meer verbazen.
Tags: Belgien, kulinarisch
Die
Am 26. April 2015 um 21:12 Uhr
Ich war auch überrascht zu hören, dass Niederländer „tenken“ statt „tanken“. Weiß jemand, woher diese (pseudo-)englische Aussprache kommt?
Am 3. Mai 2015 um 19:32 Uhr
Meer voorbeelden van een verschillende uitspraak van leenwoorden in Nederland en Vlaanderen staan op Dutch++: https://dutchplusplus.ned.univie.ac.at/node/123
Of de luistervoorbeelden werken, hangt van je browser af 😉