(heied, PD ineligible)
Rechts ziet u een bladwijzer met veel leestekens (D. Ein Lesezeichen mit vielen Satzzeichen). De functie van leestekens is duidelijk: ze helpen om juist te lezen. Een leesteken is een D. Satzzeichen, niet een D. Lesezeichen (dat is een bladwijzer).
De meeste mensen zullen zeggen dat er geen nieuwe leestekens meer bijkomen, maar Marc van Oostendorp merkte onlangs toch misschien niet het ontstaan, dan wel de emancipatie van een nieuw leesteken ?! op.
Ik stel voor om eens stil te staan bij de zegtekens. Daarmee bedoel ik leestekens die uitgesproken worden, en die een eigen functie hebben. Die functie sluit weliswaar aan bij hun functie in geschreven taalgebruik, maar heeft toch ook heel eigen functies (gekregen). Ik illustreer dit met Twitter, dat toch wel als spreektalig medium kan worden gezien.
Er is een klassieker onder de zegtekens, de haakjes (uitgesproken: tussen haakjes, en dus niet „in“), volgens Van Dale: „in ‚t voorbijgaan gezegd“, vaak ook om iets te zeggen dat niet onmiddellijk aansluit bij het thema, of als retorische figuur (zogezegd in het voorbijgaan het allerbelangrijkste zeggen).
Tussen haakjes, #Sinatra had toch innige contacten met de #maffia? #dwdd
— McNuy (@McNuy) November 24, 2015
Tussen haakjes: verbazend veel vindplaatsen van „tussen haakjes“ op Twitter blijken niet te doelen op haakjes maar op aanhalingstekens.
Mensen die 'tussen haakjes' zeggen omdat ze niet weten dat het aanhalingstekens zijn; #gekkigheid
— Erwin Daniels (@nescio75) November 26, 2015
De
of air quotes, luchtaanhalingstekens als het ware, zijn geen zegtekens maar bewegingstekens. Met aanhalingstekens kan je een nuance aanbrengen in de betekenis van het woord dat je gebruikt. Als dat niet volstaat, en je het woord liever ongezegd laat, is er nog een andere oplossing, het beletselteken. Het zegteken voor wie verlegen is, en dat de spreker in staat stelt om een (taboe-)woord niet te zeggen, is in gesproken taal puntje puntje puntje. Als leesteken geeft het beletselteken aan dat er een deel van de tekst werd weggelaten. Als zegteken geeft het aan dat de spreker bepaalde woorden niet wil uitspreken, daarvoor als het ware te verlegen is.
Zoals u kunt begrijpen ben ik nu redelijk naar de puntje puntje puntje.
— Lars van der Werf (@larsvdwerf) September 19, 2015
En dan is er nog slash, de Nieuwkomer onder de zegtekens. Uit het Engels, uiteraard, hoewel de Oxford Dictionary het niet onder leestekens opneemt. Hoe heet zo’n slash eigenlijk in het Nederlands? De spreker geeft ermee aan dat hij/zij niet wil kiezen tussen twee synoniemen, of vaker, tussen twee manieren om iets te zeggen.
kan iemand mij ontbijt op bed brengen en voor me werken? ben zooooooo moe slash lui
— Daan Hekking (@daanhekking) July 8, 2011
Punt uit!
Die