I. In 1860 verscheen de roman Max Havelaar, of de koffi-veilingen der Nederlandsche Handelsmaatschappij van Eduard Douwes Dekker (pseudoniem: Multatuli). Dit boek, een aanklacht tegen de koloniale praktijken in Nederlands-Indië (het cultuurstelsel), deed veel stof opwaaien, om niet te zeggen: sloeg in als een bom. Sinds 2002 prijkt de Max Havelaar op de eerste plaats in de canon van de Nederlandse letterkunde.
II. Dat Belgen van straffe koffie houden, wist u al. Nederlanders zijn koffieleuten (starke Kaffeetrinker). Leut betekent zowel koffie (een bakkie leut) als pret (leut hebben). Maar we spreken ook van een bakkie troost (ook dat is koffie). Op het woord bakkie (kopje) kom ik nog wel eens terug. Komt er bezoek, wordt allereerst koffiegezet, dan de koekjestrommel tevoorschijn gehaald en de gast mag een speculaasje of ander koekje nemen. Geen wonder dus dat Nederlanders graag bij elkaar op de koffie komen.
Maar opgepast!
Op de koffie komen betekent ook: van een koude kermis thuiskomen (angeschmiert sein, (bitter) enttäuscht sein / werden). En er zijn nog andere mooie uitdrukkingen zoals dat is andere koffie (etwas ganz anderes, etwas besseres) en dat is geen zuivere koffie (da ist etwas faul dran).
Max Havelaar Bananen (Foto: Maxhavel, PD)
III. Max Havelaar is naar mijn weten het enige romanpersonage dat zijn naam heeft gegeven aan een fairtradekeurmerk. Dus, wilt u niet op de koffie komen, koop dan fairtradeproducten, zo’n lekkere tros bananen bijvoorbeeld: dat is andere koffie, zuivere koffie!
PS Uw (voor)ouders kennen misschien dit lied nog: Wenn die Elisabeth nicht so schöne Beine hätt’… (hier Max Raabe). Het werd toentertijd – enigszins gekuist – in het Nederlands vertaald met O, die Elisabeth die zo lekker koffiezet.
Die