Ik heb al eens eerder iets over verkleinwoorden (Diminutive) geschreven. Ook mijn collega Janneke Diepeveen heeft zich daarover uitgelaten.
In het Algemeen Nederlands zijn de uitgangen voor het diminutief (afhankelijk van de (mede)klinker die aan de uitgang voorafgaat): -je, -tje, -pje, -kje, -etje.
Het Brabants (denk aan het Brusselse manneke dat als mannequin internationaal carrière heeft gemaakt) en het Limburgs dialect kennen de diminutiefuitgang -ke (verwant uiteraard aan het Duitse -chen), die ook wel in het overige taalgebied voorkomt. Een trouwe lezer wees op de Roermondse schaakvereniging „t Pionneke“ (een pion is in het schaakspel: Bauer). Limburgers spreken van een huuske (huisje), een teske koffie, een ieske (ijsje), en een uiteke (autootje).
Maar we kennen ook nog die informele, eerder Noord-Nederlandse uitgang -ie.
Om met de nationale volksdrank te beginnen: een bakkie of een koppie koffie. Zijn liefie heeft een een mooi rokkie aan. Heel gebruikelijk maar enigszins afwijkend is het jochie (jongetje) dat een stickie staat te roken terwijl zijn meissie hockey met een stokkie speelt.
Spons en krijtjes op de Werkplaats Kindergemeenschap in Bilthoven (Foto: Onderwijsgek, CC-BY-SA-3.0)
Het verkleinwoord biedt ook de mogelijkheid niet-telbare woorden telbaar te maken. Krijt is een materie (Kreide) – een krijtje is een Stück Kreide. Het pilsje of biertje is een glas bier. Het chocolaatje een hapklaar stukje chocolade; het speculaasje een stukkie speculaas. Zin in een ijsje?
En er zijn verkleinwoorden die een geheel nieuwe betekenis krijgen: het bloemetje kan een bloempje zijn maar betekent tevens: een bos bloemen. Een telefoontje is geen kleine telefoon maar een Anruf.
Zo, nu heb ik eventjes genoeg van diminutieven. Ik denk dat ik nog een ommetje (wandelingetje) maak en tegen vijven ga ik gezellig een borrel drinken bij de Diepeveentjes (familie Diepeveen).
Ik wed dat u het nu ook zat bent…
Tags: Diminutiv
Die