„Welke websitebrede opmerkingen worden geformuleerd?“ las ik in een rapport van mijn Belgische collega. Huh? Van het samengestelde adjectief websitebreed had ik nog nooit gehoord. Uit de context leidde ik af dat mijn collega bedoelde: ‚opmerkingen die betrekking hebben op de hele website‘. Via Google vond ik nog een paar citaten, ook op Nederlandse websites. Misschien was het dus toch geen neologisme van mijn Belgische collega.
Een mij wél bekend adjectief samengesteld uit een substantief + breed (Du. breit) is hemelsbreed, dat volgens Van Dale twee betekenissen kent: ‚heel breed/groot‘ zoals in een hemelsbreed verschil (Du. ein himmelweiter Unterschied) of ‚gemeten in rechte lijn‘ zoals in hemelsbreed is het twee kilometer (Du. in der Luftlinie sind es zwei Kilometer).
Kamerbreed tapijt in het Kasteel van Fontainebleau (Foto: Carolus, CC BY 2.5)
Een ander bekend samengesteld adjectief dat bestaat uit een substantief + breed is kamerbreed (Du. von Wand zu Wand). Dit adjectief kan volgens Van Dale behalve ‚zo breed als een kamer‘ ook gewoon ‚heel breed‘ betekenen. Het is vooral bekend in de eerste betekenis uit de verbinding kamerbreed tapijt (Du. Teppichboden); in tegenstelling tot bijvoorbeeld een smalle loper. Volgens Etymologiebank is deze verbinding een vertaling van het Engelse broadloom carpet, letterlijk ‚(op een) breed getouw (geweven)‘.
Kamerbreed is in het Nederlands een eigen leven gaan leiden. De verschillende betekenissen worden uitvoerig geanalyseerd in een artikel van Fons Moerdijk uit 1985 in TNTL. Het adjectief is sinds ca. 1981 in Nederland in gebruik gekomen in de politieke sfeer met de betekenis ‘betreffende, in of door de gehele (Eerste of Tweede) Kamer’, bv. een kamerbrede meerderheid (~ Du. eine satte Mehrheit). Prisma Handwoordenboek spelt het in dat geval met een hoofdletter: Kamerbreed. Dit woord gaf zijn naam aan een politiek radioprogramma waarin o.a. Kamerleden aan het woord komen: TROS Kamerbreed.
In Van Dale heb ik tot slot nog bedrijfsbreed gevonden: ‚het gehele bedrijf betreffend‘ (Du. im/vom gesamten Betrieb). Het woord werd toegevoegd in 2006. Ziet u de gelijkenis met websitebreed? We hebben hier blijkbaar te maken met een patroon [N + breed], waarbij N = een substantief, bv. bedrijf/website/…, met als resultaat een adjectief dat betekent: ‚de/het gehele N betreffend‘. Zou het Engels model hebben gestaan? Via Google vinden we allerlei Engelse voorbeelden met -wide: company-wide reorganization, university-wide scholarships, website-wide content, internet-wide search engine en ga zo maar door.
Heeft er iemand zin in een internetbreed onderzoekje naar dit woordvormingspatroon?
Tags: Belgien
Die