Je hebt in het Nederlands van die uitdrukkingen – zo heerlijk kort en krachtig, to the point – die ik in het Duits mis: dat moet (das muss sein), dat kan (das ist möglich) en dat mag (das ist erlaubt). Er is ook gauw een „niet“ aan toegevoegd. Een bijzonderheid is nog: dat hoeft niet (das ist nicht nötig). De topper is natuurlijk: moet kunnen! (das muss möglich / erlaubt sein)
Vaak wordt het woordje toch eraan toegevoegd, met vraagteken: Moet kunnen! Toch? Vroeger hadden we gezegd: of niet? of ook: nietwaar? Dat woordje met het beleefde (höfliche) vraagteken toch? betekent ongeveer: spreek me niet tegen; zeg niet dat ik ongelijk heb.
Kunnen we die collega na 23:00 uur nog bellen? – Moet kunnen! Toch?
Ga jij in die spijkerbroek (Jeans) naar de receptie op de ambassade? – Moet kunnen!
Zwemmen in een boerkini? – Moet kunnen!
Je durft die politicus een slappe lul (Schlappschwanz) te noemen? – Moet kunnen! Toch?
En zo zou ik nog wel even kunnen doorgaan. Deze twee woorden schijnen zo typisch te zijn dat Herman Pleij, geëmeriteerd mediëvist van de Universiteit van Amsterdam, een boek heeft geschreven met de titel: Moet kunnen. Op zoek naar een Nederlandse identiteit.
Moet kunnen (Logo KSK Beveren supportersvereniging)
Ik geef u maar meteen de link naar de tv-uitzending waarin hij zijn boek voorstelt, zodat u een indruk krijgt, ook van deze geleerde spraakwaterval.
Intermezzo
Mijn onvrede over de vertalingen van Van Dale heb ik zo nu en dan al geuit. Welnu: bij spraakwaterval krijg ik de vertaling Quasselstrippe. We mogen professor Herman Pleij uiteraard een Quasselstrippe noemen – moet kunnen! Wat ik hier echter bedoel is dat deze neerlandicus veel en vlot spreekt (eentalige Van Dale) en ook nog goed, duidelijk Nederlands (geen gestotter of ge-eh…), zodanig dat de presentator van het programma bijna niets meer te melden heeft. Dat doet goed!
Iemand die niets meer te melden heeft, staat buitenspel (im Abseits) en daarmee zijn we bij het voetbal.
U denkt – misleid door de titel van Pleijs boek – nu wellicht dat moet kunnen! een typisch Nederlandse uitdrukking is die in het zuidelijke taalgebied niet gebezigd wordt. Niets is minder waar! Zie de slogan van de supportersclub van de KSK Beveren (afbeelding).
Zet ‚m op, Beveren! Laat de Vlaamse leeuw niet in zijn hempie staan!
Moet kunnen, toch?
Die