2014 was een groot herdenkingsjaar. Europa herinnert aan het begin van de Eerste Wereldoorlog. Ongetwijfeld een belangrijke historische gebeurtenis, en aanleiding tot verdere herdenking in de komende jaren tot 2018. Tegelijkertijd zitten we, tenminste in de protestantse delen van Duitsland, midden in de Luther-Dekade. U ziet het al: herdenkingsdagen zijn ouderwets. Tegenwoordig moet het een hele herdenkingsperiode zijn.
Voor zover mij bekend is er echter op dit moment geen officiële herdenkingsperiode voor de gebeurtenissen tussen 15 november 1884 en 26 februari 1885. Wat valt er nu alweer te herdenken? Om het een beetje nonchalant te zeggen: precies 130 jaar geleden werd Afrika versjacherd. Ik heb het over de Conferentie van Berlijn, in het Duits vaak Kongo-Konferenz genoemd. Vertegenwoordigers van de grote Europese landen (onder meer Nederland en België) kwamen in Berlijn bij elkaar om te bepalen welk land welke delen van Afrika zijn eigendom mocht noemen. Het koloniale cynisme had een nieuw hoogtepunt bereikt. Eén van de resultaten van de conferentie was een internationaal verbod van slavernij. Die was door de koloniale machten al eerder afgeschaft, maar vanaf dit moment was er op internationaal niveau een contractuele verplichting. In de plaats van mensenhandel kwam nu de handel met landen en gebieden. De Europese landen hoefden geen mensen meer te verplaatsen om ze te kunnen bezitten.
De deelnemers aan de Conferentie van Berlijn. (Tekening door Adalbert van Rößler, 1884, upload: Morty, PD-Old)
Ongeveer zes jaar eerder had in Berlijn al een andere vergadering plaatsgevonden: Het Congres van Berlijn (1878). Toen waren Zuid-Oost-Europa en de Balkan-regio het grote onderwerp. Maar wat is nu eigenlijk het verschil tussen een conferentie en een congres?
Als we alleen aan de historische feiten willen herinneren, hoeven we het slechts van buiten te leren: Conferentie – Afrika, Congres – Balkan. Etymologisch gezien is congres vanuit het Latijnse congressus via het Frans naar het Nederlands en ook naar het Duits gekomen en betekent het een “politieke of wetenschappelijke bijeenkomst”. De Conferentie van Berlijn is dus eigenlijk ook een congres. Conferentie is natuurlijk ook Latijn, afgeleid van conferre en betekent “grote of internationale beraadslaging”. Dus juist zoiets als het Congres van Berlijn. Het verschil blijft erg onduidelijk. Niemand zou echter van Weense Conferentie in plaats van Weens Congres spreken, en nog minder van Wannseecongres in plaats van Wannseeconferentie. Maar dit heeft minder met de betekenis van congres en conferentie te maken. Het is als het ware een resultaat van lexicalisatie, of anders gezegd: van uit het hoofd leren.
Dat er van 2008 tot 2017 een Luther-Dekade moest zijn was zeker ook een beslissing die op een conferentie of congres werd genomen. De verschillende protestantse kerken in Duitsland en enkele politieke instellingen waren erbij betrokken. Ondanks het feit dat hier kerken vergaderden gaat het niet om een congregatie. Die behoort tot de katholieke kerk. Het verbaast niet dat ook dit woord van Latijnse afkomst is, min of meer dezelfde als congres. Als we de verwarring rond congres, congregatie en conferentie willen vermijden, kunnen we ook gewoon vergadering, samenkomst of bijeenkomst zeggen. Maar opgelet: een congres of een conferentie kan in het Duits wel een Versammlung genoemd worden, maar het is in het Nederlands geen verzameling. Een verzameling (Du. Sammlung) bevat alleen objecten. De mens is natuurlijk geen voorwerp, behalve voor de deelnemers aan de Conferentie van Berlijn of de Wannseeconferentie.
Tags: Afrika, Geschichte
Die