Die Glocke ist keine Uhr ist keine Stunde
Stonde is een oude vorm (vergelijkbaar met het Duitse Stunde) en komt nog voor in een uitdrukking als te aller stonde (zu jeder Zeit), voornamelijk bekend uit het zesde couplet van het Wilhelmus. We zien het ook in aanstonds en terstond (sofort). Het woord maandstonden is een in ongebruik geraakte benaming voor de menstruatie – en als die uitblijft, nou dan weet je wel hoe laat het is (was die Uhr/Glocke geschlagen hat).
PD-self קהילות יעקב
Het uur (Stunde) bestaat uit 60 minuten, een werkdag in de regel uit 8 uur (singularis!) maar als de klok 12 slaat is het 12:00 uur (Uhr). Kijk maar op je horloge (Armbanduhr) – of loop je achter (nachgehen)?
Zolang we ons in huiselijke omgeving bevinden is de klok (eine Uhr) een uurwerk dat staat (staande klok) of hangt (koekoeksklok). Een man van de klok komt altijd op tijd. Van Immanuel Kant, tijdgenoot van Voltaire, is bekend dat hij na de middag het huis verliet en een wandelingetje deed: daar kon je de klok op gelijkzetten.
Een van de oubolligste (fade) spreekwoorden is:
Zoals het klokje thuis tikt, tikt het nergens!
(Osten, Westen, zu Hause ist’s am besten)
Veel ouder dan het uurwerk is de gegoten klok, de kerkklok (Glocke) bijvoorbeeld, die vroeger de tijd aangaf dat gebeden diende te worden of dat men ter kerke moest gaan. Katholieke Limburgers en Belgen geloven dat de kerkklokken op Goede Vrijdag (Karfreitag) om klokslag 15:00 uur naar Rome vliegen om de paaseieren op te halen.
Een uitdrukking die ik vaker in mijn colleges gebruik is:
Je hebt de klok horen luiden maar weet niet waar de klepel (Klöppel, Schwengel) hangt.
Tegen wie ik dat zeg en waarom ga ik niet aan de grote klok hangen.
Iets wat klinkt als een klok, hört sich glanzend an. Het woord klokkenluider heeft er een betekenis bij gekregen: whistleblower.
En dan hebben we nog het klokkenspel. Daarmee kan men bij wijze van grap (scherzhaft), zegt Van Dale, ook de mannelijke geslachtsdelen aanduiden… ben ik weer terug bij de uitblijvende maandstonden en heb de cirkel rond.
Over het ware klokkenspel meer in een volgende blogpost.
Tags: Niederländische Sprichwörter, Zeit
Die