Er is een oorlog aan de gang op het internet. Een uitspraakoorlog, vooral in de Engelstalige wereld. De kwestie die door deze oorlog moet beslist worden betreft een van de meest gebruikte communicatiemiddelen van onze tijd: GIFs. Vergeet wat je weet over emoji’s (zijn het woorden, zijn het geen woorden?) Emoji’s zijn zó 2015!
De gemiddelde gebruiker van Facebook en allerlei andere sociale media beheerst tegenwoordig een nieuwe strategie om zijn of haar message over te brengen: kleine geluidloze knipsels uit video’s, graag uit bekende films of televisieprogramma’s, vaak met een emblematische tekst. Ze zijn vaak geanimeerd, ze bewegen dus, maar ze zijn ultrasnel te laden, zelfs op een mobieltje als je geen goede ontvangst hebt.
GIFs maken deel uit van het creatieve gebruik van schrijftaal in de electronische communicatie, vooral door jongeren (iedereen die soms een GIF aan zijn bericht toevoegt mag zich vanaf nu jong en hip voelen). Maar een fenomeen dat in het begin alleen geschreven en gelezen wordt levert een probleem op: je moet het leren uitspreken.
Nou, hoe spreek je dus het woordje GIF uit? Gelukkig is het een acroniem dat we als één woord, in dit geval met één syllabe, kunnen uitspreken. We kunnen het goed uitspreken, maar hoe moeten we het dus uitspreken? Er zijn twee oorlogspartijen in de Engelse taalgemeenschap.
Laten we de ene partij voor de grap Enthusiasts of Etymological Enunciation noemen. Deze mensen weten heel goed: GIF staat voor Graphics Interchange Format. En in graphics spreek je de <g> uiteraard [g] uit. Vandaar dat een GIF volgens de EEE een [gɪf] is. De Proponents of Palatalized Pronunciation zijn het daar absoluut niet eens mee. Als je <gif> schrijft en in het Engels dus een <g> voor een <i> staat, moet je die [g] palataliseren. GIF wordt dus uiteraard [d͡ʒɪf] uitgesproken. De uitvinder van het bestandsformaat is een voorstander van deze tweede variante, maar het zou niet de eerste keer zijn dat een werk een eigen leven gaat leiden dat de schepper nooit bedoelde.
Onbelangrijk? Integendeel! Er zijn tientallen websites die uitleggen waarom de EEE gelijk heeft, en evenveel websites die de positie van de PPP verdedigen.
Het meningsverschil draait om één vraag: is GIF nog een transparant acroniem of is het al een volledig gelexicaliseerd en zelfstandig woord? Moet de spelling de uitspraak bepalen of moeten we algemene fonologische regels toepassen? Vandaar dat we eigenlijk ook de vraag mogen stellen: moeten we nog GIF schrijven, of mag ook gif?
In het Nederlands bestaat het woordje gif al met een andere betekenis. Dat is allesbehalve een oplossing, vooral omdat zowel gif als GIF volgens de Van Dale onzijdig zijn. Ten eerste zouden we misschien graag willen onderscheiden tussen een gevaarlijk gif en een grappig GIF. Ten tweede krijgen we er in het Nederlands nog een probleem bij: is GIF nog een anglicisme, en zo ja, voor welke Engelse uitspraak kiezen we dan? Of is GIF een Nederlands woord? In dit geval moeten we de uitspraak aanpassen en klinkt GIF net als gif. Het wordt nog erger: als we GIF op z’n Nederlands willen uitspreken, krijgen we meteen weer met de kwestie van de harde vs. zachte g te maken. De uitspraakgids Forvo toont het al. Er zijn voorbeelden uit Nederland en België met de twee varianten, maar we weten niet of de drie sprekers aan een gif dachten of aan een GIF. Het lemma van deze pagina wordt met hoofdletters gespeld en er zijn ook Engelse voorbeelden. Voor deze sprekers gaat het zeker om het bestandsformaat want een ander woord gif bestaat in het Engels niet.
Om verwarring te voorkomen heeft de Nederlandse taalgemeenschap al een effectieve en vanouds beproefde methode toegepast. Nederlandstaligen spreken van een gifje (in het meervoud: gifjes). Je kunt dus van GIF al een verkleinwoord vormen dat niemand aan een kleine hoeveelheid van een minder gevaarlijke gifstof doet denken.
De lettercombinatie <gi> lijkt trouwens ook in andere talen erg “gevoelig” te liggen. De Franse uitspraak op Forvo is bijvoorbeeld [ʒif] en in het Spaans zou het [xif] kunnen zijn. In het Italiaans zouden we [d͡ʒifə] met een extra sjwa kunnen verwachten, en in het Braziliaans Portugees zelfs [ʒifi].
GIFs hebben een interessante meerwaarde voor de taal. Ze voegen aan een chat een nieuwe dimensie van communicatie toe, namelijk de mogelijkheid om door visuele en tekstuele middelen tegelijk zinspelingen, emoties, ironie of sarcasme uit te drukken en vaak naar een gemeenschappelijke culturele ervaring te verwijzen (vooral door citaten uit de ‘traditionele’ media). Bovendien bieden ze weer eens gelegenheid om over taal na te denken. Er is genoeg ruimte voor vreedzame co-existentie van EEE en PPP. Het debat is zeker verGIFt, maar gelukkig niet vergiftigd.
Die
Am 8. Februar 2016 um 14:28 Uhr
Voor het Nederlands (en vermoedelijk voor het Duits) is er ook nog wel de kwestie van het woordgeslacht. Van Dale mag dan zeggen dat het ‚het GIF‘ is, maar ik zou dat geloof ik nooit zo zeggen, het is voor mij vrij duidelijk ‚de GIF‘ (of het gifje, natuurlijk).
Am 8. Februar 2016 um 17:37 Uhr
Dank voor de opmerking! In het Duits vind ik het vrij duidelijk: voor mij is het das GIF. Vandaar dat ik de informatie in Van Dale niet in twijfel trok… We zullen het in de gaten houden!
Am 10. Februar 2016 um 22:12 Uhr
Als ik het goed zie, heeft Van Dale een ontwikkeling doorgemaakt: van het GIF (graphics interchange format) naar de gif (graphics interchange format – toegevoegd in 2012). Zie gif³ in De Dikke.
Am 5. Mai 2016 um 01:35 Uhr
Wie das Unternehmen Giphy mit GIFs die Kommunikationsgewohnheiten im Internet revolutionieren will, erfährt man bei De Morgen.