Het kanselierschap van Angela Merkel heeft allang een motto gevonden. Zij mag dan volgend jaar herkozen worden en doorregeren, iedereen weet nu al dat er ooit een biografie moet verschijnen met als titel “Wir schaffen das”. Deze emblematische zin is in Duitsland inmiddels een slogan voor ongebroken merkelianisme in het vluchtelingenbeleid: we hebben alles onder controle, we hebben de middelen en de mogelijkheden om mensen te helpen die hulp nodig hebben.
Ook in de Nederlandstalige pers wordt deze slogan steeds vaker overgenomen, en vooral zonder vertaling. De journalisten veronderstellen dat Nederlanders en Vlamingen het zinnetje zonder meer begrijpen. Dat is niet evident want “wir schaffen das” heeft geen onmiddellijk equivalent in het Nederlands. Het werkwoord scheppen met dezelfde etymologische wortel betekent iets anders. In het Duits drukken we dat met erschaffen of schöpfen uit. In De Morgen omschrijft een artikel de slogan daarom met een andere Nederlandse uitdrukking:
Het zal niet makkelijk zijn, maar jawel, ‚Wir schaffen das‘. Zoals wij dat hier zeggen: moeilijk gaat ook.
Merkel zou dat niet gezegd hebben. Zij heeft genoeg ervaring in politieke communicatie om te weten dat je in zo’n samenhang het woord moeilijk juist niet in de mond moet nemen.
.jpg)
Merkel: „Wir schaffen das!“ Rutte: „Hoe schrijf je dat?“ (Foto: M. Rutte, CC-BY-2.0)
Als het moest, hoe zou je Wir schaffen das kunnen vertalen? Het vermeend alternatief Wij halen het is er geen. Het veronderstelt een gevaar of een bedreiging. Een dergelijke retorica is verspreid in de Duitse politiek, maar Merkel wil dit soort metaforische samenhang vermijden.
De NRC biedt een wat vrijere vertaling aan:
Duitsland kan het aan.
Ineens ontbreekt er het inclusieve aspect dat Merkel wil beklemtonen als wij zomaar vervangen wordt door Duitsland. Het project vluchtelingen is niet alleen een taak voor de anonieme staat maar voor iedereen – wij gaan het samen oplossen. Misschien is kunnen ook te zwak in deze context. De zin van Merkel stelt gewoon vast dat wij het zullen schaffen.
Verder in de tekst is er nog een ander voorstel. De NRC vertaalt een lang citaat van Merkel – de slogan blijft weer in het Duits staan – en voegt er een uitdrukking toe die misschien het dichtst bij het origineel ligt:
Ik heb elf maanden geleden niet gezegd dat het een eenvoudige zaak zou zijn […] Maar ik ben er nu net als toen van overtuigd dat wij het voor elkaar krijgen om aan onze historische opgave, en dit is een historische test in tijden van globalisering, recht te doen. Wir schaffen das, en we hebben voor het overige in de afgelopen elf maanden al zeer, zeer veel voor elkaar gekregen.
Voor elkaar krijgen dus. Waarom niet? In het Duits bestaat er ook de mogelijkheid om te zeggen Wir kriegen das hin. Maar dat heeft Merkel niet gezegd. Zij zegt schaffen, niet hinkriegen.
Screenshot van De Morgen.
De redactie van De Morgen gaat zelfs nog verder en maakt van Wir schaffen das een categorie-titelregel. Rode kleur, geen aanhalingstekens, geen uitleg, geen vertaling. De titel van het artikel duidt een conflict tussen Merkel en de CSU aan, en de kopregel over de titel helpt de lezers om het nieuws in een context te plaatsen: dit artikel maakt deel uit van het thema “Wir schaffen das”. Op deze manier blijft het motto van Merkel niet slechts een slogan maar wordt het een synoniem voor “het vluchtelingenbeleid van Merkel”. We zouden het bijna als één naamwoord kunnen beschouwen. De journalisten vormen samenstellingen (haar roemruchte ‘Wir schaffen das’-uitspraak) en zetten er voorzetsels of possessieven bij (een aangepaste versie van ‘Wir schaffen das’; haar ‘Wir schaffen das’).
Misschien haalt deze uitdrukking uitendelijk nog de Van Dale: wirschaffendas, het, zelfstandig naamwoord – woordverklaring: “politiek beginsel van openheid, kalmte en vertrouwen t.a.v. immigratie en vluchtelingen”. Als de kranten maar consequent doorgaan met hun ontlening, dan kriegen wir das hin.
Zin in nog meer wirschaffendas? Kijk dan vooral naar de summer school van De Wereld Draait Door met de NOS-correspondent in Duitsland Jeroen Wollaars. (En lees de komende weken ons observatieprotocol van de uitzending.)
Tags: Politik
Die
Am 8. August 2016 um 15:08 Uhr
Waar Merkels´ spindoctors de inspiratie vandaan halen weten we niet maar „wir schaffen das“ zou ook zomaar een citaatsjabloon van Obama´s „Yes, we can“ kunnen zijn.
Mocht je in het Nederlands een soortgelijk mantra willen laten horen, zou ik toch opteren voor het cultureel aangepaste equivalent: We kúnnen het! ( wel beklemtoond natuurlijk)
Am 8. August 2016 um 18:15 Uhr
Helemaal mee eens. Moet kunnen! zou nog Nederlandser zijn – en zeker niet slecht, toch!?