12:00 uur is het middaguur, zowel in Nederland als in België, en vanaf 18:00 uur begint de avond. Echter, Nederlanders en Belgen koppelen andere periodes aan de dagdelen ochtend, middag, voormiddag en namiddag. Dat kan wel eens tot misverstanden leiden als een Nederlander en een Belg een afspraak met elkaar willen maken (zie ook een vroegere blogbijdrage). Ik overloop deze dagdelen aan de hand van informatie uit het Prisma woordenboek (dat een onderscheid maakt tussen Nederlands-Nederlands en Belgisch-Nederlands), de Taaladvies-website en Wikipedia:
Zakhorloge (Foto: Isabelle Grosjean ZA, CC BY-SA 3.0)
De vroegste uren van de dag vormen in België de morgen of de ochtend. De voormiddag is de tijd tussen ongeveer 9:00 en 12:00 uur. Om 12:00 uur begint de middag (in literaire taal soms ook noen genoemd). Op/over de middag wordt er geluncht. De middag duurt tot 13:30 à 14:00 uur. Dan breekt in België het dagdeel aan dat namiddag wordt genoemd. De namiddag duurt tot ongeveer 18:00 uur; het einde van die periode is de late namiddag (Du. Spätnachmittag).
In Nederland kun je tot 12:00 goedemorgen zeggen: zo lang duurt namelijk de ochtend. De koffietijd is nog maar net voorbij als om 12:00 uur de middag begint. Tussen de middag, dus tijdens de middagpauze, eten Nederlanders hun boterhammen op (of een lekker twaalfuurtje). Opgelet: de middag in zijn geheel duurt in Nederland van 12:00 tot ca. 18:00 uur. In principe mag je dus tijdens die hele periode goedemiddag zeggen. De middag wordt doorgaans wel ingedeeld in verschillende periodes: de tijd kort na de lunch, tussen ca. 12:00 en 14:00 uur, is de voormiddag (Du. früher Nachmittag) en de periode tussen 16:00 en 18:00 uur is de namiddag (Du. Spätnachmittag).
Van zomertijd naar wintertijd (Foto: Daniel FR/Plenz, PD)
Samengevat: terwijl het in België tot 12:00 uur voormiddag is, noemen Nederlanders dat hele dagdeel ochtend en situeren zij de voormiddag pas ná 12:00 uur. De namiddag begint in België al rond 14:00 uur, in Nederland pas om 16:00 uur. Er is ook een uitspraakverschil: Nederlanders leggen de klemtoon altijd op de eerste syllabe (vOOrmiddag, nAmiddag), Belgen kunnen het accent ook op de tweede syllabe leggen (voormIddag, namIddag).
Om 17:00 uur is het voor Nederlanders borreltijd, zoals we al hebben gezien. Het begin van de avond wordt vooravond genoemd, in België ook valavond, dus letterlijk het moment waarop de avond valt (Du. der Abend bricht hinein).
Let op: vannacht moeten we de klok een uur terugzetten. Dan gaat de wintertijd in (in België het winteruur genoemd).
Die
Am 26. Oktober 2014 um 14:20 Uhr
Voor mijn gevoel begint de avond al om een uur of 17. Dat is ook einde kantoortijd waarop de meeste mensen naar huis gaan…
In plaats van de ‚voormiddag‘ en de ’namiddag‘ heb ik het zelf meestal over ‚vroeg in de middag‘ (12.00-1330) of ‚laat in de middag/eind van de middag‘ (vanaf uur of 16).
18/1730 zou ik ‚vroeg in de avond‘ noemen. Of, inderdaad, borreltijd.
12-13 is inderdaad ‚tussen de middag‘ maar wordt naar mijn gevoel eigenlijk alleen gebruikt in de context van een school, waar er sprake is van een lunchperiode van tussen de ochtend en de middaglessen. Op de basisschool gaan kinderen dan soms thuis eten (als hun ouders tenminste thuis zijn, ander moeten ze ‚overblijven‘).
Gebruikelijker is volgens mij gewoon domweg ‚lunchtijd‘ – ik zelf had in elk geval alleen als scholier over ‚tussen de middag‘.
Dan wordt er een lunch gegeten. Het twaalfuurtje ken ik alleen van de menukaart van ouderwetse lunchcafes. (volgens mij is het meestal een kroket, twee witte boterhammen, eiersalade en tomatensoep). Het twaalfuurtje staat doorgaans ergens in de buurt van de ‚uitsmijter‘.
Lunchtijd is voor de meeste mensen ergens 12-13. Op kantoren is het dan ook wel gebruikelijk om afspraken ’na de lunch‘ in de plannen, dus om een uur of 13.15.
Am 27. Oktober 2014 um 08:04 Uhr
Beste Maarten,
Hartelijk dank voor je uitgebreide aanvullingen! Ik leid af dat je uit Nederland komt. Het kan inderdaad best dat er in de schooltijd andere benamingen gebruikelijk zijn dan op het werk.
Interessant dat je ‚voormiddag‘ en ’namiddag‘ minder gebruikt; ik zou wel eens willen weten of dat algemeen zo is in Nederland. ‚Vroeg/laat in de middag‘ heb ik inderdaad Nederlandse familie en collega’s al vaker horen gebruiken, maar ik had er niet aan gedacht om dat te vermelden.
Voor ‚twaalfuurtje‘, klik op de link in de blogtekst en dan lees je er meer over in een bijdrage van mijn collega. Een fijne dag verder!
Am 28. Oktober 2014 um 19:24 Uhr
Toen ik nog voor een Belgisch-Nederlands bedrijf werkte, trachtte ik eens met een Brusselse collega te telefoneren. Die was volgens de dienstdoende secretaresse echter ‚met middagrust‘. Dat verwarde mijn Nederlandse geest, maar op mijn bezorgde vraag of de betreffende collega soms herstellend was van een ziekte, kwam de geruststellende mededeling dat hij in ‚de refter‘ aan het eten was: lunchtijd.
Am 29. Oktober 2014 um 08:30 Uhr
Dank voor de leuke anekdote! Ik heb van andere lezers meer van dit soort misverstanden gehoord… Meer lezen over lunchtijd in België en Duitsland kun je in mijn blogbijdrage bij de Internationale Vereniging voor Neerlandistiek: https://www.ivnnl.com/nieuws.php?c=14&id=349
Am 24. November 2014 um 11:46 Uhr
Het Genootschap Onze Taal schrijft ook nog iets over ‚ochtend‘ en ‚morgen‘: https://www.taalpost.nl/archief/1630.html