Worteltjes (Kander, PD-self)
Man lernt nie aus! (je bent nooit uitgeleerd) En vooral niet als je gezegend bent met kritische studenten die ergens iets oppikken en er dan het fijne (die Einzelheiten) van willen weten.
De worteltjes van oranje zouden door Nederlanders gekweekt zijn ter ere van het huis van Oranje. Daar had ik nog nooit van gehoord, en in zo’n geval ga ik allereerst te rade bij (zurate ziehen) mijn collega die historica is. Zij wees me erop dat verschillende hypotheses de ronde doen waarvan de waarheid moeilijk te bewijzen valt. Veel nationalistische interpretaties zouden pas in de 19e eeuw zijn bedacht. Al googelend kwam ik erachter (herausbekommen) dat deze oranje-worteltjeshypothese inderdaad bestaat, maar vond tevens een link naar een worteltjesmuseum in het Verenigd Koninkrijk (dat van Groot-Brittannië en Noord-Ierland) en las daar:
The orange colour took hold in Holland, it is argued, because of Dutch nationalism. This orange coloured carrot, it is said, without documentary evidence, was developed to honour William of Orange and his Royal House, because the orange variety was developed during his reign. It is myth that has been erroneously repeated so often that many people (including some historians!) believe it to be true. The closest to the truth is that the Dutch adopted orange as its the national colour and then added orange carrots to the list of items “dedicated” to the royal family. The orange carrot came first – the Royal family dedication second.
En ik vond nog iets anders: een uitzending van de Nederlandse schooltelevisie (mooi filmpje), waarin wordt beweerd dat de oranje worteltjes uit België komen [sic]. Natuurlijk waren er ook zuiderburen die Oranjegezind waren (Jan Rubens), alleen was er voor 1830 nog geen sprake van Belgen, laat staan (geschweige denn) van België.
Oké, Caesar, die wist de Belgen al te vinden…
Caesar (Meskens, CC-BY-SA-3.0)
Horum omnium fortissimi sunt Belgae, propterea quod a cultu atque humanitate provinciae longissime absunt, minimeque ad eos mercatores saepe commeant atque ea quae ad effeminandos animos pertinent important, proximique sunt Germanis, qui trans Rhenum incolunt, quibuscum continenter bellum gerunt.
Van hen allemaal zijn de Belgen de dappersten, omdat ze het verst verwijderd wonen van de cultuur en de beschaving van de provincia, omdat er slechts zelden kooplui tot bij hen komen en dingen invoeren die bijdragen tot het verwekelijken van de geesten, en ze vlak bij de Germanen zijn, die over de Rijn wonen, en met wie ze voortdurend oorlog voeren.
Maar we hadden het over de worteltjes van oranje. Wat zou een en ander betekenen voor Piet Hein, voor ons nationale lied…
Heb je van de zilv’ren vloot wel gehoord
De zilv’ren vloot van Spanje
Die had er zoveel Spaanse matten (Silbergeld) aan boord
En appeltjes [worteltjes?] van Oranje
De Spanjaarden zullen geen worteltjes in hun scheepsruim (Schiffsbauch) hebben vervoerd. Waarschijnlijk ook geen sinaasappels, maar daar gaat het nu niet om. En de hutspot? Een geuzenrecept?
-
Afrikaantjes (Algont, GFDL)
- Afrikaantjes (Algont, GFDL)
Tijdens de Duitse bezetting (’40-’45) waren er goede vaderlanders, zo wordt verhaald (berichtet), die hun voortuintje beplantten met oranje afrikaantjes (links) en naar het voorbeeld van prins Bernhard een witte anjer (Nelke) in het knoopsgat van hun revers droegen. Worteltjes rijpen ondergronds: het Oranjegezind verzet (Widerstand)?
Zullen we die worteltjes van oranje niet toch maar met een korreltje zout nemen?
Natuurlijk hebben de Nederlanders van alles en nog wat (alles Mögliche) gekweekt (gezüchtet). Eén van mijn lievelingstulpen is genoemd naar Irene, een tante van de huidige koning.
Irene (Steph & Teddy Gravell, CC-BY-SA-2.0)
En omdat het woord nu toch gevallen is… kweken kan züchten betekenen (het veredelen van tuinbouwgewassen), maar het betekent, evenals telen, tevens anbauen. Een fruitteler züchtet niet per se (unbedingt), hij heeft een fruitbedrijf: er betreibt Obstanbau.
U mag van ons verwachten dat we het gehele taalgebied – tenminste proberen te – overzien. Daarom nog het Surinaams-Nederlandse woord kweekje: een kweekje is een (niet-gelegaliseerd) pleegkind.
Tot 1985 was er in Nederland, en tot 1980 ook in Suriname, een kweekschool, een opleiding voor onderwijzers (Grundschullehrer). De onderwijzer in opleiding werd kwekeling genoemd.
Overigens heten worteltjes in het Limburgs dialect „muurkes“ (Möhren).
Tags: Belgien, Flora & Fauna, kulinarisch, royalty
Die