In onze reeks over water ontbreekt nog de wal. Maar heeft een wal (Nl.) iets te maken met water? Jazeker! Kijk maar eens naar het water rond het Gentse Gravensteen op de foto. Is een wal dan geen Wall (Dt.) of wall (E.)?
De wal rond het Gravensteen gezien vanuit Sint-Widostraat (Michiel Hendryckx, CC-BY-SA-4.0)
Voor het Duits kijken we wat Duden zegt:
der Wall: Aufschüttung aus Erde, Steinen o.ä. mit der ein Bereich schützend umgeben oder abgeschirmt wird
en we onthouden dat het om een verhoging gaat die voor bescherming of tenminste afscherming zorgt. Geen water.
Voor het Engels is volgens Oxford de eerste betekenis gelijkaardig, en de tweede geeft een afgeleide, erg courante betekenis:
a long vertical solid structure, made of stone, brick or concrete, that surrounds, divides or protects an area of land
any of the vertical sides of a building or room
Ook hier: geen water. Nochtans stammen het Nederlandse, Duitse als Engelse woord van hetzelfde Latijnse woord, vallum. De meest algemene betekenis „langgerekte versterking“ is in het Duits en Engels enkel blijven bestaan voor een „verhoogde versterking“, dus een muur of een stadswal. De bekende Wall Street was oorspronkelijk ook een Walstraat, daar liep namelijk een versterking die de Nederlanders rond een deel van de stad had aangelegd ter verdediging tegen de Engelsen en de Indianen. (Meer over Nederlandse woorden in het Engels in Yankees, cookies en dollars van Nicoline van der Sijs.)
In het Nederlands wordt het woord wal deze langgerekte versterking ook gebruikt voor de versterking van een waterkant, en bij uitbreiding voor die waterweg zelf. In Amsterdam zijn bijvoorbeeld de Kloveniersburgwal en de Oudezijds Achterburgwal grachten. Een wal kan tevens „oever“ of „kade“ betekenen (Dt. Ufer, Kai) en is dan de begrenzing van water. Aan wal gaan is in het Duits an Land gehen.
Wordt het woord in het meervoud gebruikt (ook diminutief: de walletjes) en bent u in Amsterdam, dan verandert de betekenis ook nog eens helemaal! Op de Amsterdamse walletjes vind je géén burchten of ridders, wél rode lichten en achter de ramen prostituees. De wal komen we ook tegen in een hele reeks idiomatische uitdrukkingen.
Ik steek van wal (Dt. ich starte, ich lege los). Vindt u ook, zoals in dit opiniestuk, dat Griekenland niet van twee walletjes kan eten (Dt. +/- sich die Rosinen herauspicken)? Vindt u dat het walletje bij het schuurtje moet blijven, dat men niet meer moet uitgeven dan men kan verantwoorden? Of raakt deze mening kant noch wal (Dt. vollkommen absurd sein)?
De beste stuurlui staan aan wal (Dt. +/- kritisieren ist einfacher als besser machen), we kijken dus uit naar jullie aanvullingen.
P.S. Het walletje bij het schuurtje laten of het walletje moet bij het schuurtje blijven vind ik snel en verschillende keren in Nederlandse kranten, maar lijkt in de Belgische niet voor te komen.
Tags: Wasser
Die