Den niederländischen Parlamentswahlen am 15. 3. 2017 widmen wir eine kleine Serie.
Politiek kan in Duitsland ontzettend saai zijn. Bijvoorbeeld als voor de verkiezingen al vast staat dat het resultaat weer een grote coalitie is. Door het veelkleurige partijenlandschap in Nederland – en des te meer in België – vind ik de politiek in deze landen buitengewoon spannend. De Lage Landen hebben allerlei kleurrijke coalities gezien, denk aan paars-groen, rooms-rood of Zweeds. Maar we mogen niet vergeten dat politiek niet alleen voor het plezier van de burgers is. Voor de politici is het zwaar werk, niet alleen psychisch en fysiek maar ook figuurlijk.
Jong genoeg om een hele lijst te trekken: Jesse Klaver van GroenLinks. (B. Bronshoff, CC-BY 3.0)
Sommige politici zijn bijvoorbeeld lijsttrekkers. Vaak zijn dit de kopstukken van de partijen, d.w.z. de voorzitters of andere invloedrijke figuren. In de architectuur is een kopstuk het bovenste deel van een zuil (Du. Kapitell) dat dus de grootste last draagt. Met hun bekende gezichten zorgen lijsttrekkers ervoor dat de kiezers aan de partij aandacht verlenen, ook al zijn ze niet altijd van plan om echt hun zetel in te nemen. Belgische en Nederlandse politici trekken dus een hele lijst terwijl hun collega’s in het Duitstalige gebied alleen Spitzenkandidaten zijn. Zij mogen lekker bovenaan staan en krijgen later toch een belangrijke post.
Een lijstduwer lijkt er nog slechter aan toe te zijn. Hij of zij staat onderaan op de lijst en verleent zijn of haar prominente naam aan de verkiezingscampagne, maar zonder kans echt verkozen te worden, behalve door voorkeurstemmen (in België; in Nederland kan je alleen op lijsten van partijen stemmen). Als je maar populair genoeg bent, moet je dus zonder enige beloning de lijst duwen. Veel BN’ers en BV’s doen dit graag als ze de overtuigingen van een partij delen.
Vanuit Duits perspectief lijken de nomina agentis lijstduwer en lijsttrekker enigermate onaantrekkelijk omdat de betrokkenen schijnbaar grotere fysieke inspanningen moeten doen dan een gewone kandidaat. Als geen enkele inspanning nodig is, spreken we in het Duits van een Zählkandidat: een persoon die alleen op de lijst van een partij staat omdat een bepaald aantal kandidaten vereist wordt. Ook in dit geval verwacht niemand dat deze kandidaat verkozen wordt, maar hij of zij moet in tegenstelling tot een lijstduwer niet eens bekend zijn. Daarom is een Zählkandidat iets anders dan een verruimingskandidaat (een belgicisme par excellence). Die moet vaak wel aan de verkiezingscampagne meedoen en kan vertegenwoordiger (Du. Abgeordnete/r) in het parlement of de gemeenteraad worden. Een verruimingskandidaat is echter geen partijlid en heeft soms met de duwers en trekkers gemeen dat hij bekend en populair is. Zodra een kandidaat verkozen is, is het gedaan met trekken en duwen. Nu mag hij in het parlement zetelen en begint hij zijn plan te trekken.
Tags: Politik
Die
Am 14. Februar 2017 um 15:58 Uhr
Een kleine correctie: ook in Nederland is het mogelijk voorkeursstemmen uit te brengen. Het is al lang een gewoonte van (vooral vrouwelijke maar ook mannelijke) kiezers om op de hoogstgeplaatste vrouw op de lijst te stemmen. Dat dit ook effect kan hebben lieten de verkiezingen van 2002 zien, toen de orthodox-protestantse ChristenUnie haar eerste vrouwelijke kamerlid mocht verwelkomen, Tineke Huizinga. Zij kwam zelfs tweemaal met voorkeursstemmen in de Tweede Kamer, want een jaar later (het waren de roerige post-Fortuynjaren) verwierf ze nogmaals door voorkeursstemmen een kamerzetel.
Blijkbaar begreep het partijbestuur daarna dat de achterban minder behoudend was dan de partijleiding, want in 2006 stond ze op een verkiesbare plaats en een jaar later mocht ze zelfs minister worden in de eerste regering waaraan de ChristenUnie ooit meedeed.
Am 14. Februar 2017 um 16:58 Uhr
Dank voor deze belangrijke aanvulling! Dat was inderdaad een vergissing – en het was in elk geval niet de bedoeling nepnieuws te verspreiden…
Am 2. März 2017 um 12:55 Uhr
Voorkeurstemmen in Limburg (NL) zijn deze week ook een thema in de NRC.