16. April 2014 von Truus De Wilde
Neder-L kopt: Lexicologen krijgen 7 ton voor Europees netwerk!
Drie tonnen (Foto: Stefan Kühn, CC BY-SA 3.0)
Een ton is een vat, een groot houten recipiënt, cilindervormig en in het midden wat wijder. Het woord wordt ook als maateenheid gebruikt, dan is het 1000 kilogram.
Je kan zo rond als een ton zijn, dan ben je erg dik, of heb je net erg veel gegegeten. Als je pech hebt, zit je in de bus of in de metro soms als haring(en) in een ton.
Dat is hier niet bedoeld. De lexicologen krijgen 700.000 euro voor een nieuw project. Dat een ton ook 100.000 euro (of gulden) kan zijn, gaat volgens Van Veen en Van der Sijs terug op de tijd dat het gewicht van de gulden tien gram was. Iemand die 1000 kg (een ton) geld bezat, had dus 100.000 gulden. Dat was zo van 1840 tot 1945.
Vandaag is een ton dus gelijk aan 100.000 euro. Maar alleen in Nederland.
Wie ton gebruikt als maateenheid, gebruikt zoals altijd de enkelvoudige vorm: een vrachtwagen met een laadvermogen van tien ton (een tientonner ). Op het plaatje ziet u drie tonnen.
Tags: Belgien
Kategorie Niederlande, Sprachvariation, Wortschatz | Kommentare deaktiviert für 7 ton!
15. April 2014 von Johanna Ridderbeekx
In een vorig blog had ik het over Duitsland dat door Limburgers als (historisch) pars pro toto Pruusjes (Pruisen) wordt genoemd.
Noord- en Zuidholland (File: Centraal Bureau voor de Statistiek)
Hetzelfde pars pro toto geldt natuurlijk voor de benaming Holland die heus niet alleen in Duitsland voor Nederland wordt gebezigd (gebraucht, verwendet).
Om die fout nu voor eens en voor altijd uit de wereld te helpen – u verstaat toch een woordje Engels? – een kleine illustratie.
Ook deze misvatting (Holland / Nederland) heeft historische redenen: het noordwesten van het tegenwoordige Nederland was een belangrijke global player in de zeventiende eeuw.
Dat het Koninkrijk der Nederlanden zichzelf overal als Holland verkoopt (tot groot verdriet van Limburgers en andere landgenoten), maakt het er natuurlijk niet makkelijker op!
Maar dat wist u natuurlijk allemaal al… verschoning dus! (Sorry!)
Kategorie Niederlande, Sprachvariation, Wortschatz | 1 Kommentar »
14. April 2014 von Janneke Diepeveen
Wolf (Foto: National Digital Library of the United States Fish and Wildlife Service, PD)
Het is bekend dat de biologische verscheidenheid in Europa achteruitgaat. Maar diersoorten die verdwijnen, komen soms toch weer terug. Zo is de wolf, die in de negentiende eeuw uit onze gebieden verdween, sinds kort terug in Duitsland en Frankrijk. En het zou best kunnen dat hij ook weer in België opduikt. De terugkeer van de wolf is er een goed voorbeeld van, dat „de natuur, mits adequate bescherming, het geleden verlies deels kan goedmaken“, schrijven Hendrik Schoukens en An Cliquet in een opiniestuk in DeRedactie. Met mits adequate bescherming bedoelen de auteurs dat de wolf zich alleen weer in België kan vestigen als er beschermende maatregelen worden getroffen, zoals een jachtverbod.
Mits is een raar woord. Schoukens en Cliquet gebruiken mits als voorzetsel, synoniem met op voorwaarde van. Dit gebruik komt alleen in België voor. Een kleine zoekopdracht in recente artikelen van DeRedactie levert meteen nog een paar voorbeelden op:
Na het tellen van de stemmen op 15 april, zal mits positief resultaat, het akkoord in een CAO worden gegoten. (artikel van 4 april)
Voor Gambia zegt het ministerie dat het mogelijk is om veilig te reizen, mits inachtneming van de gebruikelijke voorzorgsmaatregelen. (artikel van 8 april)
Van Dale en Taaladvies.net beschouwen het gebruik van mits als voorzetsel niet als standaardtaal. Volgens deze autoriteiten mogen we mits alleen gebruiken als voegwoord. Het leidt dan een bijzin van voorwaarde in. Het voegwoord mits is synoniem met (alleen) als en met op voorwaarde dat (Du. vorausgesetzt, dass …; unter der Bedingung, dass …). Enkele voorbeelden:
Mits de Raad instemt met een dergelijk voorstel, wordt het ontwerp ook op de agenda van de Algemene Vergadering geplaatst. (Taaladvies.net)
U krijgt in de maand april bericht over eventuele belastingteruggave, mits u het daartoe strekkende aanvraagformulier tijdig indient. (Taaladvies.net)
U merkt het aan de voorbeelden: mits is een formeel woord dat vooral in schrijftaal voorkomt. Het Genootschap Onze Taal neemt mits zelfs op in zijn lijst van ouderwets taalgebruik. Het is dus een woord dat je beter kunt vermijden.
Eerlijk gezegd, van mij mag mits best verdwijnen. Als de wolf maar terugkomt.
Tags: Belgien, Präpositionen
Kategorie Grammatik, Sprachvariation | Kommentare deaktiviert für Mits
12. April 2014 von Truus De Wilde
Nu de Belgische biercultuur kandidaat is om opgenomen te worden op de lijst van Immaterieel erfgoed van Unesco (zie hier) loopt ook een campagne Fier op ons bier. Typisch Belgisch is misschien wel dat de slogan ook in het Frans mooi klinkt Fiers de nos bières.
De campagne is gestart door de Belgische brouwers. Dat is een federatie waarvan veel Belgische brouwerijen lid zijn en die de belangen van die leden verdedigt. Er werden drie filmpjes gemaakt overal in de wereld op plaatsen waar Belgisch bier verkocht wordt. Met de bedoeling dat Belgen wat fierder worden op hun bekendste exportproduct. Want net dat gebrek aan fierheid en zelfs aan chauvinisme is volgens de website ook typisch Belgisch: „Heel de wereld is fier op ons bier. Nu wij nog.“
Er zijn veel Belgische uitvindingen waarvan ook Belgen vaak niet weten waar ze ontdekt/uitgevonden werden. Het Radio 1-programma lanceerde daarom een verkiezing: „De beste Belgische uitvinding.“ Ik weet niet waar u aan denkt bij Belgische uitvindingen – misschien helemaal aan niks?
Anticonceptiepil (Foto: Tristanb, CC BY-SA 3.0)
Bekend zijn volgens mij de saxofoon en het witloof (in Nederland witlof). Minder bekend zijn het bakeliet en de verdwaalpaal. De volledige lijst bij Radio 1 telt 54 deelnemers. En de winnaar? Wel, de laureaat was… de pil (Antibabypille)! Dat dit überhaupt een Belgische uitvinding is, werd eigenlijk pas algemeen bekend door deze verkiezing.
Hier kan je de uitzendingen herbeluisteren en soms ook bekijken.
Tags: Belgien, kulinarisch
Kategorie Wortschatz | Kommentare deaktiviert für fier op (niet alleen) ons bier
11. April 2014 von Johanna Ridderbeekx
Het graf van Ramses Shaffy (Foto: arpad nesvadba, PD)
Ik behoor tot de (kleine of misschien zelfs grote groep) mensen die, wanneer ze een paar significante woorden lezen of horen, meteen een bijbehorend lied – zo niet op de lippen – dan toch in het oor hebben, soms dagenlang!
Bij Durf (te) denken is het mij ook zo vergaan.
Kent u Dirk Witte en Jean Louis Pisuisse? Zij stonden aan de wieg van de Nederlandse kleinkunst. In 1917 (sic) schreef Dirk Witte „Mensch, durf te leven“. Jean Louis Pisuisse maakte het lied bekend.
De versie die in mijn gehoor voortleeft, is die van Ramses Shaffy (ook al dood).
Hier kunt u de tekst lezen en hier hoort u Ramses…
PS
Een Ohrwurm is een lekker in het gehoor liggende melodie (Van Dale).
Kategorie Niederlande, Wortschatz | 2 Kommentare »
10. April 2014 von Janneke Diepeveen
Tori Amos signeert in Berlijn op 08.04.2014 (Foto: Janneke Diepeveen, CC BY-SA)
Dinsdag 8 april was voor mij een bijzondere dag. Ik heb een idool ontmoet en had zelfs de gelegenheid om haar de hand te schudden – één van de twee handen die al decennialang prachtige muziek uit de piano toveren. Tori Amos (echte naam: Myra Ellen Amos) is vijftig en heeft een indrukwekkende, veelzijdige discografie. Terwijl ze hits heeft van het genre alternative rock, won ze in 2012 dan weer de Echo Klassik voor Klassik ohne Grenzen. Een constante in de carrière van deze getalenteerde zangeres is het rode haar. Hoewel haar kapsel (Du. Frisur) voortdurend veranderde en ze met kleurnuances heeft geëxperimenteerd, blijft ze trouw aan het rood.
Speciaal om naar een rode haarkleur te verwijzen hebben we in het Nederlands het adjectief ros. Ros haar is volgens het Van Dale vertaalwoordenboek fuchsrotes Haar, ‚voskleurig‘ dus. Mijn Belgische collega en ik hebben de indruk dat het in België gewoon is om te spreken van ros haar terwijl Nederlanders meestal gewoon rood haar zeggen. De afgeleide adjectieven rossig en roodachtig zijn min of meer synoniem. Ros is zeker niet te verwarren met roze (Du. Rosa). Het adjectief is verder bekend in een heel andere context: de rosse buurt (Du. Rotlichtviertel), waarin ros betrekking heeft op de wereld van prostitutie. Maar dat is een ander onderwerp.
Rood haar komt maar bij 1% van de wereldbevolking voor (Wikipedia). Schotland heeft met 13% het hoogste percentage roodharigen in de wereld. Daarna komt Ierland met 11%. Tori Amos heeft van vaderskant Iers bloed. Dat kan een verklaring zijn voor haar rode haarkleur (Du. Haarfarbe), al kan ze natuurlijk ook met goede haarverf (Du. Haarfarbe), een mooi haarstukje (Du. Haarteil) of een weelderige pruik (Du. üppige Perücke) de natuur een handje helpen.
Wist u dat er in de Nederlandse stad Breda elk jaar een roodharigendag wordt georganiseerd? Vorig jaar waren er bij de Redhead Days meer dan 5000 roodharige deelnemers uit ruim 80 landen (Wikipedia). Van 5 tot 7 september kunt u deelnemen – als u tenminste rode lokken of een rosse baard hebt.
Kategorie Sprachvergleich, Wortschatz | 2 Kommentare »
9. April 2014 von Truus De Wilde
De Belgische krant De Standaard schrijft over „Belgische biercultuur kandidaat Unesco werelderfgoed.“ Zit daar stof in voor een culinair blogje? Of is het een aprilgrap?
Belgisch bier (Foto: Grasmaaier, PD)
Eerst iets over uitspraak. De y wordt in het Nederlands – anders dan in het Duits – uitgesproken als ie. Spreek maar eens luidop uit: psycholoog, fysica en ook typisch. En typisch Belgisch is … bier. Een bierkenner is een zytholoog, of ook biersommelier.
Bier wordt dus, als het meezit, immaterieel werelderfgoed. Wat moeten we ons daarbij voorstellen? Het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed hanteert volgende definitie:
Volkscultuur en immaterieel erfgoed hebben allebei te maken met tradities: met de gewoonten en gebruiken die iedereen van huis uit meekrijgt en die van generatie op generatie worden doorgegeven. Volkscultuur omvat alle tradities en immaterieel erfgoed is een selectie van belangrijke tradities die wij niet verloren willen laten gaan en dus willen beschermen.
U vindt dat nogal theoretisch?
Carnaval van Binche (Foto: Marie-Claire, CC BY 3.0)
Voor België vermeldt De Standaard de paardenvissers in Oostduinkerke, die eind 2013 erkend werden als immaterieel erfgoed, en het Carnaval in Binche, al sinds 2003 erkend. Deze twee evenementen spelen trouwens een grote rol in de Monstertrilogie van Tom Lanoye (recensie op dbnl).
En ook de Houtem Jaarmarkt in Sint-Lievens-Houtem staat op de lijst, sinds 2008. Sint-Lievens-Houtem ligt in de buurt van Gavere, dat internationale bekendheid geniet in de wereld van de Neerlandistiek door de Schepenbrief van Bochoute.
Merk op: ook in Nederland is het Immaterieel Erfgoedverdrag van Unesco geratificeerd. Er wordt een inventaris opgemaakt van immateriële erfgoederen die in aanmerking komen voor een erkenning. Denk bijvoorbeeld aan Bloemencorso Zundert of aan krulbollen in Zeeuws-Vlaanderen. Ook in Duitsland is het verdrag geratificeerd en wordt aan de omzetting ervan gewerkt.
Tags: Belgien, Kultur
Kategorie Allgemein | Kommentare deaktiviert für Vloeibaar erfgoed
8. April 2014 von Johanna Ridderbeekx
Wat strijkers zijn, weet u als u het blog van mijn collega gelezen hebt: mannen die zelf hun wasje strijken (bügeln).
De knoppenkast van een strijkinstrument, met stemschroeven en krul (Foto: Dennis Mojado, CC-BY-2.0)
Maar hier gaat het om musici van beiderlei kunne (beiderlei Geschlechts) die strijkinstrumenten bespelen. Deze strijkers vormen een vast bestanddeel van een symfonieorkest en treden ze met z’n vieren op, dan noemen we dat een strijkkwartet (Streichquartett).
Een strijkje is een klein strijkorkest (met piano): in sommige cafés speelt ’s middags een strijkje (Van Dale).
Een Duitse Streich is in het Nederlands een streek. We kennen het spreekwoord: een vos verliest wel zijn haren maar niet zijn streken (der Fuchs ändert den Balg und behält den Schalk). In het Duitse taalgebied zijn de streken (Streiche) van Max en Moritz beter bekend.
Jemandem einen Streich spielen is iemand een poets bakken. Ein lustiger Streich is een leuke grap. Ein übler Streich is een vuile streek.
De vos heeft zijn streken, maar ook strijkers hebben die.
Let maar eens op de virtuoze cellist in dit Beethoventrio.
Kategorie Sprachvergleich, Wortschatz | Kommentare deaktiviert für Strijkers en hun streken
7. April 2014 von Janneke Diepeveen
Manuel Valls, die gevraagd is om de nieuwe premier van Frankrijk te worden, is volgens DeRedactie „charismatisch, energiek en niet bang van straffe uitspraken“. Het adjectief straf betekent hier ongeveer hetzelfde als brutaal, kras (Du. stark, krass). Dit gebruik komt voornamelijk voor in België. Net zoals het Duitse krass kan straf in verschillende contexten worden gebruikt waar het negatief óf positief geconnoteerd is.
Straf heeft een negatieve bijklank in dit citaat uit het forum van zelfstudie.be:
Jammer dit te moeten lezen. Ik ben Koen Timmers, maker van zelfstudie.be én van de cursussen. Ik vind het straf dat iemand zelfstudie.be afschildert als geldafzetterij en het zelf niet eens geprobeerd heeft.
Straf is positief bedoeld in dit citaat uit het forum van Alcoholhulp.be:
Ik vind het straf dat je naar een psycholoog gestapt bent. Knap van je. Ik lees hier al enige tijd mee maar het is jouw verhaal dat mij heeft doen besluiten om naar de huisarts te stappen.
Straffe koffie (Foto: Julius Schorzman, CC BY-SA 2.0)
Belgen die iets kras of frappant vinden zeggen ook wel eens: Da’s straffe koffie! Die Belgen geven waarschijnlijk de voorkeur aan slappe koffie, al is sterke koffie volgens Het Laatste Nieuws wel beter voor je maag.
Behalve straffe koffie en straffe verhalen komen er uit België ook veel straffe madammen. Er is zelfs een blog volledig gewijd aan straffe madammen: interessante dames, bijzondere vrouwen, rolmodellen, vrouwen met topfuncties, vrouwen die iets buitengewoons te vertellen hebben. Heel anders dan ik in deze bijdrage.
Tags: Belgien
Kategorie Idiom, Wortschatz | Kommentare deaktiviert für Straffe koffie
5. April 2014 von Johanna Ridderbeekx
In de laatste decennia van de vorige eeuw liep er dwars door een klein stukje Duitsland een Nederlandse weg, de N 274, die Roermond met het oostelijk deel van Zuid-Limburg verbond. Je kwam er bij Koningsbosch op en kon er pas bij Brunssum weer af. In het Limburgs noemden we dat oze wèg door Pruusjes of ook de Selfkanjt.
Geannexeerd gebied Drostambt Tudderen (1949-1963) (Afbeelding: Hans Erren, CC-BY-SA-3.0)
Het grote verschil met de Transitstrecke Helmstedt-Dreilinden (Drewitz): er was geen paspoortcontrole en al helemaal geen Vopo die merkwaardige vragen stelde zoals ‘Haben Sie Kinder oder Schußwaffen dabei?’
Hoe dat zo kwam, kunt u hier nalezen. In het kort: na de Tweede Wereldoorlog moest Duitsland dit stukje grondgebied aan Nederland afstaan. De weg erdoorheen werd aangelegd. In 1963 werd het gebiedje tegen betaling weer Duits, maar de weg bleef tot 2002 Nederlands grondgebied.
Pruusjes: daar wil ik het ook even over hebben. Limburgers noemen Duitsland, quasi als pars pro toto, Preußen! Duitsers zijn Pruusje. Het aangrenzende Rijnland was immers deel van het koninkrijk Pruisen. Vandaar!
In de Noord-Limburgse goedkope-boter-kaas-en-koffiestad Venlo hoorde men: Kum-se in de stad, wat suus-se? Pruuse! (De uitspraak van het dialect verandert per kilometer)
Inmiddels woon ik allang zonder Transitstrecke in Berlijn (in het historische Pruisen) en wanneer een Midden-Limburger me vraagt: Woon-se nog altied in Pruusjes? dan zeg ik met (historisch) recht volmondig: Joa, en auch gèr (graag)!
Mijn broer, die in de Randstad woont, krijgt meestal de vraag: Woon-se nog altied doa boave in Hollanjd? (daar boven in Holland). Limburgers wonen namelijk in Nederland, en wel onger (beneden) de grote rivieren; in Hollanjd kalle (speken) ze angers; Hollänjers (Umlaut!) zeen protestante en det zeen veer neet.
Overigens, iemand die in Duitsland aan dat stukje Nederlandse weg opgroeide is Funny van Dannen. En Funny zit graag am Kamin en kijkt dan het liefst naar natuurfilms.
Tags: Geschichte
Kategorie Niederlande, Sprachvariation, Sprachvergleich, Wortschatz | Kommentare deaktiviert für Meine erste Transitstrecke